Waarom ik, welk verhaal, voor wie en hoe? Belangrijke vragen voor iedereen die een familieverhaal wil schrijven.

Als voorbeeld geef ik een impressie van het proces rondom De boot naar Lemmer. Deze vragen kwamen regelmatig bij mij boven in de ruim zes jaar dat ik met De boot naar Lemmer bezig was. Ik bedacht er vele antwoorden op, en sommige antwoorden krijg ik pas nu het boek de familie doorreist en de eerste reacties binnenkomen.

Het verhaal
Elke familie heeft wel zo’n verhaal. In de familie van mijn vader was het een oorlogsverhaal, waarvan alleen de één-minuutversie rouleerde: een drama in de hongerwinter, mijn vader als 12-jarige jongen alleen op reis van Voorburg naar Friesland, mijn oma fietst een hongertocht en overleeft een scheepsramp op het IJsselmeer, ze komt op één schoen en een klomp toch nog met eten terug naar huis. Dat was het wel zo’n beetje.

Als kind had ik deze compacte samenvatting vaak gehoord. Maar pas na mijn 40e raakte ik ineens werkelijk geïnteresseerd. Hoe was dat dan allemaal in zijn werk gegaan? Wat had mijn vader allemaal beleefd als kind in de oorlog? Zou die periode zijn leven, zijn persoonlijkheid beïnvloed hebben? Ineens wilde ik het weten.
Een familieverhaal schrijven lukt pas als je er echt aan toe bent. Voor mij geldt: mijn interesse moet gemobiliseerd zijn, anders kan ik de energie er niet insteken. Vanuit passie kwam ik  in actie.

Praten en verzamelen
Een fase van ‘jagen en verzamelen’: informatie moest ik hebben, zoveel mogelijk, zo concreet mogelijk.

Ik raakte erover aan de praat met mijn vader, die een fantastisch geheugen had. Toestemming om het verhaal te gaan schrijven kreeg ik snel genoeg, en hij hielp me met een startdocumentje vol achtergrondinformatie: feiten en data.
We praatten erover verder, stukje bij beetje. Geen lange sessies met opname-apparatuur, maar een vraagje hier een een mailtje daar.
Tussendoor had ik ook contact met mijn tante, mijn vaders jongere zus, en zijn tante Heiltje bij wie hij in de oorlog in Friesland heeft gewoond.
Notities in een schrijfboek en op de computer. Boeken in een doos. Kopietjes in een map. Deze fase duurde – lach niet –  zes jaar.

Schrijven
Maar toen kreeg ik haast. Mijn vaders 77e verjaardag kwam eraan. Bovendien zou een andere hoofdpersoon in dit verhaal, mijn oudtante Heiltje, 90 worden.
Deze getallen hadden voor mij iets magisch. Ik voelde ineens urgentie: hoe had ik het zolang kunnen laten duren! Deze twee hoofdpersonen werden kwetsbaar, hun tijd werd kostbaar!
Ik begon te schrijven – eindelijk.

Een persoon vertalen
Mijn vader wist veel over hoe alles gegaan was. Maar als ik hem vroeg naar zijn emotionele beleving, kwam er vaak minder respons.
Riep ik bijvoorbeeld: ‘Maar pap, was je dan niet bang?!’ dan antwoordde hij: ‘Ach, bang… ik was natuurlijk wel eens ongerust.’
Ik moest mijn vader, die ik alleen als volwassene kende, terugvertalen naar een kind. Een kind zoals ik vermoedde dat hij geweest was – geweest zou kunnen zijn. Een mengeling van mijn kennis en verbeeldingskracht.

Na een half jaar heel hard werken haalde ik mijn eigen deadline: de twee belangrijke verjaardagen. Mijn familiecadeau was op tijd.

Mijn vader begon daags na zijn verjaardag te lezen en belde mij binnen een week op. Zijn twee complimenten aan mij waren het waardevolste dat ik kon krijgen: hij herkende zichzelf er helemaal in en hij vond dat ik de sfeer goed getroffen had.

Nasleep
Ik heb het boek in eigen beheer verspreid onder familie en vrienden. Ik had mij nooit gerealiseerd hoeveel mensen je met zo’n familieproject een plezier doet. Mijn veel jongere nichten en neven bijvoorbeeld, de kinderen van de jongere broers en zusters van mijn vader, wisten ook niet zoveel van dit familieverhaal. Alleen de ultrakorte versie die in 2 minuten te vertellen was. Doordat ik het verhaal heb onderzocht en in een romanvorm achtergrond heb gegeven, was het ook voor hen een interessante openbaring.

Ik kan iedereen van harte aanbevelen om een familieverhaal te schrijven vanuit eigen interesse, maar ook met de familie zelf in je achterhoofd. Het is een groter cadeau voor anderen dan je beseft.

Vanuit mijn (grote) familie kwamen veel enthousiaste reacties en het boek werd doorgegeven aan mensen die mij onbekend waren. Nog meer belangstelling en de vraag: waar kunnen we dat kopen? Het bleek aan te slaan bij ouderen die hun eigen jeugd erin herkenden, mensen van mijn leeftijd die delen van het verhaal van hun ouders herkenden, én kinderen voor wie het allemaal nieuw en spannend is. Daarom maakte ik er een paperback en e-book van; die zijn nu te vinden op bol.com.